Dostojny uniwersytet? -PRODUKT NIEDOSTĘPNY

Redakcja naukowa Anna Śliz i Marek S. Szczepański

Książka Dostojny uniwersytet? jest niezwykle ważna z punktu widzenia współczesnego systemu szkolnictwa wyższego, który przeżywa kryzys. Jest on, ze zrozumiałych względów, szczególnie odczuwany w Polsce, gdzie błędy w zarządzaniu systemem edukacji wyższej z przełomu XX i XXI wieku skutkują dzisiejszą trudną sytuacją, która jest widoczna zwłaszcza w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych. Wspomniany kryzys nie tylko dosięga polskie uczelnie, ale dotyka również wielu krajów Europy, nawet tych, w których uniwersytety zapisały się piękną tradycją.

Prezentowane studium jest interesujące w swojej problematyce ze względu zarówno na jej doniosłość społeczną, jak i aktualność. Powinno więc zostać udostępnione szerokiemu kręgowi odbiorców. To ważna praca także ze względu na małą liczbę publikacji o zbieżnej tematyce. Po lekturze książki mam głęboką nadzieję, że stanie się ona ważnym przyczynkiem do rozważań nad kondycją współczesnej nauki w Polsce i wywoła dyskusję nie tylko w kręgach pracowników naukowych i studentów, ale także wśród przedstawicieli różnych szczebli władzy w Polsce.

Z recenzji prof. Jacka Wodza

Spis treści

Słowo przedwstępne / 9

20 lat Uniwersytetu Opolskiego: Mowa JM Rektora prof. Stanisława Sławomira Niciei na uroczystym posiedzeniu Senatu z udziałem wszystkich rektorów uniwersytetów polskich oraz władz regionu w dwudziestą rocznicę powołania uniwersytetu w Opolu / 11

Anna Śliz, Marek S. Szczepański

Od Akademii do Uniwersytetu XXI wieku / 16

Ikoniczna instytucja i jej powinności / 16

Filozofia grecka i Akademia / 17

Universitas — kolejne kartki z historii / 20

Uniwersytet wielopojawieniowy — od średniowiecza do XXI wieku / 21

Magna Charta Universitatum — uniwersytecka współczesność Europy / 25

Punkty, parametry i usługi naukowe — szkolnictwo wyższe w transformacyjnej RP / 28

O niedostojeństwie uniwersytetu — słowo o przyszłości szkolnictwa wyższego w Polsce / 32

Literatura / 33

Aleksander Kwiatek

Wokół lwowskiego wykładu profesora Kazimierza Twardowskiego z 1932 roku „O dostojeństwie uniwersytetu” / 35

Literatura / 53

Jacek Nowak

Uniwersytet na nowe czasy / 56

Szkoły wyższe a region / 59

Szkoły wyższe w Małopolsce / 66

Zakończenie / 72

Literatura / 73

Janusz Mucha

Europejskie uniwersytety w kryzysie? / 76

Problematyka badawcza, wykorzystane materiały, metodologia / 76

Zalety Procesu Bolońskiego. Dobre strony obecnych przemian / 80

Wady obecnej sytuacji. Kryzys uniwersytetów / 81

Protesty / 93

Zakończenie / 96

Lista przywoływanych wypowiedzi / 98

Andrzej Radziewicz-Winnicki

Odcienie dekadencji w uczelniach wyższych w dobie zmieniającej się współczesności / 100

Uniwersytet — tradycja a współczesność / 102

Bieżące uprawianie nauki w szkole wyższej w ocenach ekspertów / 108

Zakończenie / 114

Literatura / 117

Kazimierz Z. Sowa

Ponadczasowość i autonomia vs przedsiębiorczość uniwersytetu / 119

Istota uniwersytetu / 119

Unikatowość uniwersytetu jako instytucji społecznej / 121

Dwie funkcje uniwersytetu — poznawcza i kulturowa / 121

Trzy składniki misji uniwersytetu / 122

Elementy konstytutywne uniwersytetu / 123

Autonomia uniwersytetu / 126

Kilka uwag o współczesnym kryzysie uniwersytetów / 129

Czy tzw. uniwersytet przedsiębiorczy jest nową szansą? / 133

Zakończenie / 137

Literatura / 138

Arkadiusz Jabłoński

Uniwersytet w Polsce — od „sukcesu” ilości do „sukcesu” jakości / 140

Trendy zmian szkolnictwa wyższego / 140

Uniwersytet klasyczny wobec zmian / 143

Inwestycje a inwestowanie w szkolnictwo wyższe / 146

„Jakość” kształcenia a kształcenie ludzkich osób / 149

Zakończenie / 153

Literatura / 154

Krzysztof Frysztacki

„Spoglądając” na amerykańskie uczelnie / 156

Zewnętrzny świat amerykańskich uczelni / 156

Różnorodność amerykańskich uczelni / 158

Edukacja i badania / 161

Wybrane zasady funkcjonowania / 163

Zakończenie / 166

Literatura / 166

Viera Zozul’akova, Monika Štrbova, Denisa Selicka

Quality of Education in Slovakia (University education) / 168

The Bologna Process and tuning of European educational structures (important international project “Tuning educational structures in Europe”) / 168

University education in Slovakia / 172

Constantine the Philosopher University in Nitra / 179

Faculty of Natural Sciences (FPV) / 179

Faculty of Social Sciences and Health (FSVaZ) / 180

Faculty of Central European Studies (FSŠ) / 180

Faculty of Arts (FF) / 181

Faculty of Education (PF) / 181

Measuring the quality of education at the UKF in Nitra / 183

Conclusion / 184

References / 184

Słowo na zakończenie / 186

Noty o autorach / 188

Indeks osób / 192

Contents / 196

Summaries / 198

Słowo przedwstępne

Od najdawniejszych wieków uniwersytet wzbudza namysł i refleksje nie tylko wśród przedstawicieli świata nauki, ale i wśród całych społeczeństw. Jako świątynia wiedzy przez stulecia był uniwersytet obiektem westchnień i marzeń wielu, ale tylko nieliczni w przeszłości mogli te marzenia realizować. Dzisiaj, kiedy uniwersytety straciły status instytucji elitarnych i przeobraziły się w powszechne i dostępne, problemem staje się mała liczba chętnych do podjęcia wysiłku studiowania, a nie sama szansa zostania żakiem. Przez setki lat studiowanie było wielkim zaszczytem i wyróżnieniem, a absolwenci uniwersytetów cieszyli się zasłużonym szacunkiem społecznym. Szczególna estyma przypisana była wykładowcom uniwersyteckim, a tytuł profesora nieodmiennie kojarzono z najwyższym prestiżem i zaufaniem społecznym. Współcześnie uniwersytet wciąż odgrywa istotną rolę integrującą społeczności, jest miejscem narodzin większych bądź mniejszych, lecz zawsze przełomowych odkryć w procesie rozwoju ludzkości, ale jego pozycja w społecznym odbiorze wyraźnie spadła. Dotyczy to także, choć nie wyłącznie, polskich uniwersytetów, których ranga wyraźnie się obniżyła, a nauki społeczne i humanistyczne zostały przez prominentnych polityków zdefiniowane jako kuźnie bezrobotnych.

Prezentowana monografia, jak mamy podstawy sądzić, ma charakter wyjątkowy. Po pierwsze, w roku 2014 najstarszy uniwersytet współczesnej Polski, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, świętuje sześćsetpięćdziesięciolecie istnienia. Po drugie, w tym samym czasie jubileusz dwudziestolecia pracy stał się udziałem Uniwersytetu Opolskiego — pierwszego uniwersytetu III RP. I właśnie z tej okazji pragniemy w imieniu autorów tomu oraz pracowników Instytutu Socjologii Uniwersytetu Opolskiego dedykować niniejszą publikację Władzom Rektorskim oraz Społeczności Uniwersyteckiej tworzącej naukową wspólnotę opolskiej uczelni.

W tym miejscu szczególne podziękowania kierujemy do Jego Magnificencji Rektora Uniwersytetu Opolskiego, Profesora Stanisława S. Niciei, którego słowa otwierają niniejszy tom.

Marek S. Szczepański
Anna Śliz