Socjologia stosowana. Tradycje naukowe polskiego kooperatyzmu XX wieku Redakcja naukowa Bartłomiej Błesznowski i Aleksandra Bilewicz

Przeszło sto lat temu socjalista i działacz społeczny Edward Milewski określił kooperację mianem „socjologii stosowanej”. Niniejsza książka jest próbą przybliżenia splotu socjologii i spółdzielczości, a więc ukazania styku teorii naukowej i kolektywnego działania. Pragniemy pokazać, jak polska myśl spółdzielcza problematyzowała zagadnienia socjologiczne i jak jeden z ważniejszych ruchów społecznych na ziemiach polskich rozwijał samoświadomość, odwołując się do teorii naukowych. Czytelnik znajdzie w tomie zarówno pisma klasyków polskich nauk społecznych, takich jak Stanisław Ossowski czy Stefan Czarnowski, jak i teksty działaczy spółdzielczych, którzy zajmowali się refleksją nad funkcjonowaniem i rozwojem ruchu. Zadaniem książki jest więc ponowne przyjrzenie się historii związanych ze spółdzielczością idei naukowych, które pozwalają w niej widzieć coś więcej niż wyłącznie jeden z rodzajów gospodarki uspołecznionej. W świetle tekstów zamieszczonych w niniejszej antologii spółdzielczość to oddolne „laboratorium” zmian społecznych.

Seria Kooperatyzm

Rok wydania: 2020

Wydanie pierwsze

Format 130 x 208 mm

Liczba stron: 360 (I-LXXIV, 1-286)

Oprawa broszurowa

ISBN 978-83-66056-70-1

e-ISBN 978-83-66056-71-8

Cena katalogowa 32 zł

Projekt okładki i stron tytułowych Daniel Guszta

Spis treści

Socjologia stosowana. Od teorii socjologicznej do instytucji

wspólnego działania (Bartłomiej Błesznowski, Aleksandra

Bilewicz) / IX

Kwestia społeczna — wspólne korzenie spółdzielczości i nauk

społecznych / XIII

Dwie wizje społeczeństwa — Bürgerliche Gesellschaft i doktryna

socjetarna / XX

Socjologowie i spółdzielczość — Tönnies, Mauss, Polanyi /XXVIII

Polska — socjalizm bezpaństwowy jako socjologia przyszłości / XXXVIII

Edward Abramowski — od uspołecznionej duszy do polityki braterstwa / XLIV

Instytucje czystego uspołecznienia / LV

O niniejszym zbiorze / LXIII

Podziękowania / LXXII

Zasady edycji / LXXIV

Część I

Teoria społeczna kooperacji

Edward Abramowski Metafizyka doświadczalna / 3

Rozdział V. Tożsamość ludzka. Ideał braterstwa / 3

Rozdział VI. Zagadnienie woli / 10

Rozdział VII. Życiowa etyka przyjaźni / 15

Stefan Czarnowski Wprowadzenie do kwestii społecznej w dobie obecnej / 21

Część II

Ideologia i propaganda

Edmund Zalewski Wrażenia wzrokowe w propagandzie ruchu spółdzielczego / 41

Vachan Totomianz Mistycyzm spółdzielczości (o przemianach idei spółdzielczej) / 45

Część III

Więzi społeczne i formy współdziałania

Tadeusz Kłapkowski Istota społeczeństwa (fragment) / 53

Rodział III. Więź społeczna / 53

Formy stosunków pomiędzy ludźmi / 53

Istota i rodzaje więzi społecznych / 56

Rozdział IV. Klasyfikacja form społecznych / 58

Stanisław Ossowski Socjologiczne podstawy nowoczesnej urbanistyki / 61

Część IV

Konsumpcja, praca, wartość

Maria Orsetti Teoria nadwartości a kooperatyzm spożywców / 79

Bogdan Suchodolski Praca w ujęciu Brzozowskiego i Abramowskiego / 92

Część V

Kooperacja w systemach gospodarczych

Väinö Tanner Miejsce spółdzielczości w systemach gospodarczych / 103

Wstęp / 103

Spółdzielczość w ramach gospodarki regulowanej względnie częściowo

planowej / 106

Ruch spółdzielczy w ramach dyktatorsko-kapitalistycznej gospodarki

planowej / 114

System włoski / 115

System niemiecki / 116

System austriacki / 119

Spółdzielczość w ramach gospodarki dyktatorsko-socjalistycznej / 121

Ruch spółdzielczy w ustroju demokratyczno-socjalistycznym / 128

Wnioski / 132

Stanisław Miłkowski Ustrój gospodarki drobnorolnej a spółdzielczość / 135

Kształtowanie się struktury gospodarczej polski / 135

Walka o pozycję gospodarczą wsi / 142

Organizacja / 142

Organizacja przetwórstwa / 145

Organizacja zaopatrywania /. 147

Organizacja obrotu pieniężnego / 147

Część VI

Kooperacja, przywództwo, hierarchia

Jan Sondel Działacz społeczny jako socjolog / 157

Socjologia i jej zadania / 157

Socjologia a akcja społeczno-oświatowa i wychowawcza / 160

Wieś jako przedmiot socjologicznego zainteresowania / 164

Socjologia wsi / 171

Edmund Zalewski Socjologiczne podstawy kierownictwa w spółdzielczości / 177

Część VII

Nieuchronność instytucjonalizacji? Epilog

Zbigniew Galor Tradycyjna własność spółdzielcza i zarządzanie

w warunkach transformacji ustrojowej / 187

Spółdzielczość w przekształceniach ustrojowych w Polsce / 188

Spółdzielczość — własność a rynek / 189

Problem własności spółdzielczej / 192

Koncepcje własności spółdzielczej / 194

Własność spółdzielcza a spółdzielcze sposoby produkcji, wymiany oraz świadczenia usług / 199

Własność spółdzielcza a zarządzanie / 200

Przypadek grupy Mondragon / 202

Tradycyjne i współczesne formy własności spółdzielczej (spółdzielni) / 203

Kazimierz Z. Sowa Od wspólnoty do związku instytucyjnego. Kilka uwag o rozwoju i społecznych przemianach spółdzielczych zrzeszeń konsumenckich / 207

Społeczna geneza stowarzyszeń spożywców / 207

Rozwój spółdzielczości i koncepcje kooperatyzmu / 219

Spółdzielnie spożywców w Polsce / 225

Rozwój i społeczne przemiany spółdzielczości spożywców w Polsce

Ludowej / 235

Postscriptum 2017 / 248

Noty biograficzne / 258

Noty bibliograficzne / 270

Bibliografia / 272

Indeks osób / 278

Bartłomiej Błesznowski, Aleksandra Bilewicz

Socjologia stosowana. Od teorii socjologicznej do instytucji wspólnego

działania

(fragmenty wprowadzenia)

Przeszło sto lat temu socjalista i działacz społeczny Edward Milewski określił kooperację mianem „socjologii stosowanej”. […] Przez określenie „kooperacja” Milewski rozumiał ruch społeczny, który został zapoczątkowany ponad sześćdziesiąt lat wcześniej w przemysłowej Anglii. […] Organizacja polityczna przyszłego ruchu robotniczego pozostawała w stałej symbiozie z inicjatywami gospodarczymi grup uciskanych. Sprzężenie idei i praktyki w służbie „solidarności klasowej” było jednym z głównych czynników emancypacji całej klasy ludowej (w tym także chłopstwa i biedniejszej burżuazji) w XIX i początkach XX wieku, które nie ograniczały się wyłącznie do robotników […]

Niniejsza książka stanowi próbę przybliżenia splotu idei spółdzielczości i socjologii, a więc styku nauki i praktyki, na gruncie polskim. Pragniemy pokaza

, w jaki sposób polska myśl spółdzielcza problematyzowała zagadnienia socjologiczne, czerpiąc z teorii powstałych zarówno na Zachodzie, jak i na rodzimym gruncie. Pokazujemy zatem, w jaki sposób jeden z ważniejszych ruchów społecznych na ziemiach polskich rozwijał samoświadomość, odwołując się do teorii naukowych. Naszym celem jest ukazanie także, że ze spółdzielczością na różne sposoby byli związani, teoretycznie lub praktycznie (bądź w obu tych sferach), czołowi przedstawiciele polskiej myśli społecznej, jak na przykład Stefan Czarnowski czy Stanisław Ossowski. Refleksjom socjologiczno-spółdzielczym oddawało się także wielu innych autorów związanych z ruchem spółdzielczym, mniej znanych w świecie naukowym.