W kręgu Spółdzielczego Instytutu Naukowego 1919-1939. Wybór pism

Wybór, wprowadzenie i redakcja naukowa Adam Piechowski

W przededniu setnej rocznicy powstania Spółdzielczego Instytutu Naukowego oddajemy w ręce Czytelników wybór pism autorów związanych z tą ważną placówką polskiego kooperatyzmu okresu II Rzeczypospolitej. W dorobku Instytutu nieprzemijającą wartość mają jego publikacje. Wśród ich twórców byli wybitni naukowcy, znani politycy i działacze spółdzielczy. Niniejsza antologia prezentuje przykłady prac powstałych w kręgu SIN, które obrazują dyskusje toczone w tamtych latach w środowisku spółdzielczym, a zarazem mogą być szczególnie interesujące dla współczesnego czytelnika w kontekście obecnych problemów ruchu spółdzielczego w Polsce. Wybór został poprzedzony wstępem ukazującym historię Instytutu.

Seria Kooperatyzm

Spis treści

Wstęp

Dla siewców i pracowników polskiej winnicy spółdzielczej Działalność Spółdzielczego Instytutu Naukowego w latach 1919–1939

(fragment)

Nie do przecenienia jest rola, jaką w latach II Rzeczypospolitej w różnorodnych inicjatywach kooperatystycznych odgrywał Spółdzielczy Instytut Naukowy (SIN). Ta zasłużona placówka funkcjonowała w zasadzie przez całe dwudziestolecie międzywojenne, a także — w warunkach konspiracji — podczas drugiej wojny światowej i w nowych uwarunkowaniach w pierwszych latach powojennych. Za jej sukcesora uznawany był powstały później Spółdzielczy Instytut Badawczy, który przetrwał do roku 2003, a o sile tradycji SIN świadczy to, że tą właśnie nazwą obdarzono powołaną w 2010 roku w ramach systemu Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych nową instytucję mającą promować i prowadzić badania nad spółdzielczością.

Fakt powstania Instytutu (co prawda z błędną datą 1921) został odnotowany  w jednym z podstawowych amerykańskich opracowań dotyczących historii spółdzielczości z adnotacją, że był to pierwszy tego typu instytut na świecie; jest to jedna z niewielu informacji w tym wydawnictwie dotyczących Polski w ogóle, świadczy więc dobitnie o znaczeniu, jakie przypisuje się SIN na forum międzynarodowym, ale zarazem o mizernej wiedzy o nim.

Z Instytutem związanych jest wiele nazwisk prominentnych działaczy spółdzielczych, a także wybitnych uczonych tego okresu, wiele jego publikacji weszło zaś na stałe do kanonu literatury kooperatystycznej. Dzieje SIN i jego dorobek są więc bez wątpienia godne upamiętnienia, tym bardziej że poza krótkimi wzmiankami o Instytucie w różnych publikacjach na temat historii spółdzielczości w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat ukazała się tylko jedna poświęcona mu monografia, przynosząca bardzo bogatą faktografię, lecz przesiąknięta obowiązującą w czasach jej powstania ideologią.