Dariusz S. Kuncewicz Opowieści o miłości. Między modelem a tajemnicą Analiza i interpretacja monologów par o swoich związkach

Dariusz S. Kuncewicz

Opowieści o miłości. Między modelem a tajemnicą

Analiza i interpretacja monologów par o swoich związkach

Przy rosnącej współcześnie liczbie rozwodów, związków bezdzietnych i rodzin rekonstruowanych wydawałoby się, że zaprezentowany model historii długoletniej miłości jest już nieaktualny. To asekuracyjne stwierdzenie — być może lepiej nie przywiązywać się do marzeń o dozgonnej miłości, aby uniknąć rozczarowania, lub ją zdewaluować, aby usprawiedliwić rozpad własnego związku. Widok dwojga starszych ludzi wolno spacerujących, trzymających się za ręce wciąż jednak wzrusza i przypomina, że miłość na całe życie się zdarza i że tak naprawdę też byśmy tak chcieli. Wspólne pięćdziesiąt lat zmagań ze sobą i światem wplata historię miłości w większą część historii życia, przez co staje się ona jej centralnym wątkiem. Ta jedna bliska relacja tworzy wyjątkową, właśnie przez jej jedyność i długość, okazję życiową do podejmowania wielu przełomowych i codziennych wyborów, dzięki którym kształtują się cnoty wierności, miłości, opiekuńczości, mądrości i generalnie człowieczeństwo. To wyjątkowa wartość, dar, którego nie da się całkowicie zastąpić innym. Dlatego — pozwolę sobie na podsumowującą dygresję — wbrew mitom o „dopasowaniu połówek” czy „niezgodności charakterów” warto zaryzykować i o ten dar od losu zawalczyć.

Rok wydania: 2024

Format 138 x 220 mm

Liczba stron: 360

Oprawa twarda

ISBN 978-83-67557-25-2

e-ISBN 978-83-67557-26-9

Cena 45 zł 

Projekt okładki i stron tytułowych Krzysztof Rumowski

Spis treści

Prolog / 11

Przedmowa / 13

Pogodzi

naukę i praktykę? / 14

Wokół metody / 15

Zamysł pracy i jego realizacja / 17

Część teoretyczna / 19

Koncepcje miłości / 19

Popęd miłości / 20

Miłość w ujęciu behawioralnym / 21

Działanie systemów behawioralnych / 22

Role oparte na systemach behawioralnych a jakość

związku / 24

Współzależność systemów behawioralnych / 26

Aspekty terapeutyczne / 30

Składniki miłości / 32

Trójkąty miłości / 33

Dynamika miłości / 36

Aspekty terapeutyczne / 40

Style miłości / 42

„Historia pewnej miłości” / 43

Charakterystyka stylów miłości / 44

Aspekty terapeutyczne / 48

Koluzja / 51

Klasyczne modele koluzji / 52

Współczesne modele koluzji / 55

Znaczenie zjawisk kulturowych / 57

Aspekty terapeutyczne / 59

Miłość jako opowieść / 61

Specyfika i typy opowieści o miłości / 62

Opowieści o miłości a jakość związku / 65

Aspekty terapeutyczne / 69

Rozwinięcie teorii miłości jako opowieści / 72

Opowieść i jej struktura / 75

Status ontologiczny opowieści / 76

Struktura rozumienia / 81

Uniwersalna struktura opowieści / 87

Wybory w historii związku / 97

Kontekst dziedzictwa rodzinnego / 98

Kluczowe wybory w historii różnych związków / 112

Wybory w historii związku „nienaruszonego” / 112

Wybory w historii kolejnego związku / 124

Wybory w historii związku homoseksualnego / 128

Wybory moralne jako rdzeń opowieści / 136

„Architektura” wyborów / 146

Wybory dotyczące prawdy / 148

Wybory dotyczące odpowiedzialności / 153

Wspólna opowieść / 166

Wspólna historia / 168

Znów o miłości / 171

Wspólna historia a wspólna opowieść / 187

Jawna i ukryta warstwa wspólnej opowieści / 192

Podsumowanie / 196

Część empiryczna / 199

Cel i strategia badań / 199

Metoda / 200

Uczestnicy badania / 200

Przebieg badania i przygotowanie transkrypcji / 202

Analiza i interpretacja monologów / 203

Procedura wyodrębniania opowieści ukrytych z monologów

/ 204

Wyniki w obrębie par / 208

Narracyjny model miłości / 209

Maja i Michał (staż 15 lat) / 209

Opowieści o miłości par o krótkim stażu / 216

Anna i Sylwester (staż 0,5 roku) / 216

Klaudia i Zenon (staż 1,5 roku) / 219

Beata i Stanisław (staż 5 lat) / 223

Opowieści o miłości par o średnim stażu / 230

Bożena i Mateusz (staż 10 lat) / 230

Marcelina i Piotr (staż 15 lat) / 235

Marta i Janusz (staż 21 lat) / 242

Opowieści o miłości par o długim stażu / 251

Julia i Kacper (staż 34 lata) / 251

Jadwiga i Jerzy (staż 55 lat) / 255

Katarzyna i Witold (staż 56 lat) / 259

Wyniki w obrębie całej grupy / 267

Miłość / 267

Miłość-pragnienie i miłość-dar: albo razem, albo wcale /

267

Miłość-pragnienie niejedno ma imię / 269

Miłość-dar też ma wiele imion / 272

Rzeczywistość / 276

Opowieści konkurencyjne wobec rzeczywistości związku

/ 276

Ścieranie się a rzeczywistość / 278

Mapy rzeczywistości / 281

Wybory / 284

Wybory początkowe i ponawiane / 284

Wybory między dobrem i złem / 291

Zgoda na współautorstwo historii życia / 295

Wspólny świat / 298

Świat wspólny spełniony / 300

Świat wspólny niepotwierdzony / 305

Światy odrębne pod pozorem świata wspólnego / 308

Światy odrębne / 311

Podsumowanie / 312

Uwagi końcowe / 319

Aspekty paradygmatyczno-metodologiczne / 319

Implikacje dla poradnictwa i terapii / 326

Co dalej? / 331

Epilog / 333

Bibliografia / 335

Indeks osób / 353

Przedmowa

(fragmenty)

Dzięki zwrotowi narratywistycznemu w humanistyce i naukach społecznych zmianę terapeutyczną u pacjentów jesteśmy skłonni postrzegać — niezależnie od orientacji terapeutycznej — w kategoriach zmiany narracji autobiograficznej. Potencjał tkwiący w narracyjnym, naturalnym od dzieciństwa sposobie doświadczania życia i relacji z innymi nie jest jednak w myśleniu psychoterapeutycznym dostatecznie wykorzystywany. Zważywszy, jak integralną częścią szczęśliwego życia są bliskie związki, w tym małżeńskie i partnerskie, jak często pojawiające się w nich trudności skłaniają do podjęcia terapii, warto rozwinąć narracyjne ujęcie zjawisk i procesów, które o tym szczęściu w związku decydują. Zadanie to jest istotne zarówno z naukowego, jak i z praktyczno-terapeutycznego punktu widzenia. Co więcej, jak będę się starał później wykazać, oparte na realizmie poznawczym i personalizmie podejście narracyjne może pomóc w budowaniu trwałego pomostu między psychologią naukową a praktyką psychologiczną.

Nigdy nie porzuciłem praktyki terapeutycznej na rzecz pracy naukowej. Ani na odwrót — wciąż zależało mi, aby najważniejsze zjawiska w psychoterapii objąć refleksją naukową. Wybrałem w końcu jedno i drugie. Jakkolwiek początki tej przygody zawodowej przypominały trochę walenie głową w mur. Wszelkie badania (pokusiłem się nawet o eksperymentalne badanie skutków interpretacji przeniesienia) nijak się miały do tego, co rzeczywiście byłoby mi przydatne w prowadzeniu terapii. W pracy terapeutycznej naprawdę pomocne (oprócz szkoleń i superwizji) okazały się książki napisane przez praktyków na podstawie własnych i cudzych doświadczeń pracy z pacjentami, a nie raporty z badań nad psychoterapią oparte na randomizowanych próbach.

Możemy oczywiście przyjąć, że nauka i praktyka mają różne cele, wymagają odmiennego myślenia i zróżnicowanego wkładu uczuciowego. Że psychoterapii jest bliżej do rzemiosła lub sztuki, a uczciwie postawione nauce zadanie co najwyżej polega na empirycznej weryfikacji wykorzystywanych w terapii narzędzi i ich skuteczności. Ale jak właściwie te wpisane w osobowość terapeuty, historię jego szkoleń i doświadczeń narzędzia rzetelnie ocenić ? Jak wiarygodnie sprawdzić skuteczność określonego typu terapii, jeśli w tak dużym stopniu zależy ona od interakcji konkretnego terapeuty i konkretnego pacjenta oraz gotowości tego ostatniego do zmiany w określonym czasie i specyficznej dlań sytuacji życiowej? Niezależnie od (nie)możliwości kontrolowania wielu zmiennych odpowiedzialnych za proces psychoterapii fenomen jej działania, tak jak przypadek medyczny, zjawisko ekonomiczne, zdarzenie historyczne, podlega jednak racjonalnym, precyzyjnym analizom i wyjaśnieniom. Idiograficznie opracowywane przypadki mają wartość kumulatywną, poddają się wyjaśniającym uogólnieniom i dostarczają stopniowo coraz bardziej złożonej wiedzy, dzięki której możemy lepiej wyjaśniać i rozumieć kolejne przypadki.