Luc Boltanski, Ève Chiapello Nowy duch kapitalizmu
Cena regularna:
towar niedostępny
dodaj do przechowalniOpis
Luc Boltanski, Ève Chiapello Nowy duch kapitalizmu
Przełożył Filip Rogalski, Redakcja naukowa Małgorzata Jacyno
„Luc Boltanski i Ève Chiapello piszą o trzech duchach kapitalizmu. Duch mieszczański powstał pod koniec XIX wieku i dominowały w nim małe, rodzinne firmy. Charakterystyczne dla niego są relacje paternalistyczne. Duch menedżerski przypadający na lata 1940‒1970 to czas wielkiego przemysłu, produkcji masowej, planowania, merytokracji i możliwości awansu. Realizowane w tych latach polityki publiczne miały na uwadze nierówności klasowe. Nowy, trzeci duch kapitalizmu pojawił się w latach osiemdziesiątych i przejął niektóre idee rewolty ’68. Wyrasta z organizacji sieciowej i realizuje się w takich wartościach, jak kreatywność, innowacja, mobilność i elastyczność. […] Sieć jest co prawda horyzontalna, jednak ceną za uzyskane w niej nowe możliwości – autonomii czy mobilności ‒ jest rezygnacja z praw społecznych. […] Dowartościowanie osobowości, rozwoju osobistego i relacji międzyludzkich przez nowe zarządzanie oraz jego naukowa (psychologiczna i filozoficzna) legitymizacja dają mu prawo do wnikania w prywatne, intymne sprawy pracowników”.
Z Wprowadzenia Małgorzaty Jacyno
Seria MUTACJE KAPITALIZMU
Rok wydania: 2022
Wydanie pierwsze
Format 138 x 220 mm
Liczba stron: L + 888
Oprawa broszurowa
ISBN 978-83-66056-88-6
e-ISBN 978-83-66056-90-9
Cena katalogowa 82 zł
Projekt okładki i stron tytułowych Michał Piotrowski
Spis treści
Wprowadzenie (Małgorzata Jacyno) / XV
Podziękowania / 3
Prolog / 7
Odnowiony kapitalizm i coraz gorsza sytuacja społeczna / 9
Zagrożenie dla powojennego modelu społeczeństwa i zamęt ideologiczny / 16
Ogólne wprowadzenie / 24
O duchu kapitalizmu i o roli krytyki
Duch kapitalizmu / 26
Minimalna definicja kapitalizmu / 26
Kapitalizm potrzebuje ducha / 31
Z czego składa się duch kapitalizmu / 38
Historyczne stadia ducha kapitalizmu / 45
Pochodzenie usprawiedliwień wpisanych w ducha kapitalizmu / 50
Miasta jako normatywne punkty oparcia dla konstruowania usprawiedliwień / 53
Duch kapitalizmu uprawomocnia i ogranicza proces akumulacji / 58
Kapitalizm i jego krytyki / 61
Wpływ krytyki na ducha kapitalizmu / 63
Próby siłowe i próby prawomocne / 67
Rola krytyki w dynamice prób / 70
Historyczne formy krytyki kapitalizmu / 75
Niepełność krytyki / 82
Niezależne od krytyki przemiany ducha kapitalizmu / 84
Część pierwsza
POWSTANIE NOWEJ KONFIGURACJI IDEOLOGICZNEJ
Rozdział I / 89
Dyskurs menedżerski w latach dziewięćdziesiątych
Źródła informacji na temat ducha kapitalizmu / 89
Literatura menedżerska jako wzorzec normatywny dla kapitalizmu / 89
Teksty zogniskowane wokół mobilizacji kadr / 97
Przemiany problematyki menedżerskiej od lat sześćdziesiątych do dziewięćdziesiątych / 100
Lata sześćdziesiąte: nawoływania o zarządzanie przez cele / 100
Lata dziewięćdziesiąte: ku modelowi przedsiębiorstwa sieciowego / 110
Zmiana form mobilizacji / 136
Lata sześćdziesiąte: ekscytacja postępem i bezpieczeństwo karier / 136
Lata dziewięćdziesiąte: rozwój osobisty przez realizowanie projektów / 142
Podsumowanie. Nowe zarządzanie jako odpowiedź na krytyki kapitalizmu / 153
Rozdział II / 159
Formowanie się miasta przez projekty
Miasto przez projekty / 166
Zasada osądu i hierarchia bytów w mieście przez projekty / 168
Formy sprawiedliwości w mieście przez projekty / 185
Antropologia i naturalność miasta przez projekty / 193
Oryginalność miasta przez projekty / 196
W stosunku do miasta natchnionego / 196
W stosunku do miasta rynkowego / 197
W stosunku do miasta renomy / 201
W stosunku do miasta domowego / 202
W stosunku do miasta przemysłowego / 206
Miasto przez projekty oddaje specyfikę korpusu z lat dziewięćdziesiątych / 207
Upowszechnienie się reprezentacji sieciowej / 211
Wysyp prac na temat sieci / 211
Sieć: od nieprawomocności do prawomocności / 215
Uwagi o pochodzeniu prac na temat sieci / 218
Naturalizacja sieci w naukach społecznych / 228
Podsumowanie. Zmiany w moralności wywołane przez nowego ducha kapitalizmu / 231
Zmiana stosunku do pieniądza i mienia / 232
Zmiana stosunku wobec pracy / 236
Część druga
PRZEMIANY KAPITALIZMU I ROZBROJENIE KRYTYKI
Rozdział III / 241
Rok 1968. Kryzys i odnowa kapitalizmu
Krytyczne lata / 244
Połączenie krytyki społecznej i krytyki artystycznej / 244
Dezorganizacja produkcji / 250
Roszczenia / 253
Reakcje i odpowiedzi na krytykę / 258
Pierwsza odpowiedź w terminach krytyki społecznej / 260
Druga odpowiedź w terminach krytyki artystycznej / 269
Pokolenie ’68 u władzy: socjaliści i elastyczność / 286
Podsumowanie. Rola krytyki w odnowie kapitalizmu / 291
Rozdział IV / 298
Demontaż świata pracy
O zakresie interesujących nas przekształceń / 299
Zmiany w wewnętrznej organizacji pracy / 300
Przeobrażenia struktury produkcyjnej / 303
Przeobrażenia pracy / 309
Prekaryzacja zatrudnienia / 309
Dualizacja pracy najemnej / 318
Skutki procesu selekcji / wykluczenia / 324
Redukcja ochrony pracowników i regres socjalny / 339
Wzrost intensywności pracy za tę samą płacę / 342
Przeniesienie na państwo kosztów angażowania ludzi do pracy / 353
Rozdział V / 359
Osłabienie mechanizmów obronnych świata pracy
Desyndykalizacja / 360
Zasięg desyndykalizacji / 362
Represje antyzwiązkowe / 369
Restrukturyzacje jako źródło desyndykalizacji / 373
Omijanie związków zawodowych przez praktyki nowego zarządzania / 377
Paraliżująca niejednoznaczność nowych mechanizmów / 380
Nieprzewidziane skutki zdobyczy legislacyjnych / 384
Ruch związkowy jako na wpół posłuszna ofiara krytyki artystycznej / 388
Dysfunkcje związkowe niekorzystne dla uzwiązkowienia / 392
Podważenie modelu klas społecznych / 396
Przedstawienie społeczeństwa jako zespołu klas społecznych w ramach państwa narodowego / 396
Kryzys modelu klas społecznych / 402
Rola przemieszczeń kapitalizmu w procesie dekonstrukcji klas społecznych / 405
Zakwestionowanie istnienia klas społecznych i jego wpływ na krytykę / 420
Wpływ dekategoryzacji na próby pracy / 424
Wpływ przemieszczeń na próby zinstytucjonalizowane / 426
Rola kategoryzacji w budowaniu sprawiedliwych prób / 426
Przemieszczenia i kategoryzacje: od próby wielkości do próby siłowej / 433
Identyfikacja nowych prób i odbudowa kategorii osądu / 436
Podsumowanie. Koniec krytyki? / 439
Część trzecia
NOWY DUCH KAPITALIZMU I NOWE FORMY KRYTYKI
Rozdział VI / 447
Odnowa krytyki społecznej
Przebudzenie krytyki społecznej: od wykluczenia do wyzysku / 449
Od klas społecznych do wykluczenia / 449
Działalność humanitarna / 454
Nowe ruchy społeczne / 456
Problematyczność wykluczenia jako pojęcia krytycznego / 461
Zachowania egoistyczne w świecie koneksjonistycznym / 463
Wyzysk w świecie sieciowym / 471
Wyzysk niemobilnych przez mobilnych: test modelu / 478
Ku koneksjonistycznym mechanizmom sprawiedliwości? / 490
Elementy ogólnej gramatyki wyzysku / 490
Warunki ustanowienia miasta przez projekty / 495
Pomysły na ograniczenie koneksjonistycznego wyzysku / 501
Nowe ramy identyfikacji wkładu poszczególnych uczestników / 504
Ku sprawiedliwszym zasadom wynagradzania / 508
Ku wyrównaniu szans mobilności / 519
Podsumowanie. Miejsce prawa / 531
Rozdział VII / 534
Próba krytyki artystycznej
Przejawy niepokoju / 536
Anomia w świecie koneksjonistycznym / 537
Dzisiejsze wskaźniki anomii / 540
Jakie wyzwolenie? / 542
Wyzwolenie oferowane przez pierwszego ducha kapitalizmu / 544
Krytyka kapitalizmu jako czynnika wyzwolenia / 546
Od drugiego ducha kapitalizmu do jego obecnej formy / 548
Narzucona samorealizacja i nowe formy ucisku / 550
Dwa znaczenia „wyzwolenia”, którymi grają kapitalistyczne pętle rekuperacji / 555
Jaka autentyczność? / 564
Krytyka nieautentyczności związana z drugim duchem kapitalizmu: krytyka umasowienia / 564
Marszandyzacja różnicy jako odpowiedź kapitalizmu / 568
Niepowodzenia marszandyzacji autentyczności i powrót niepokoju / 570
Podejrzenie wobec przedmiotów: przykład ekoproduktów / 577
Nowe żądanie autentyczności: krytyka sfabrykowanej różnicy / 580
Neutralizacja krytyki nieautentyczności i jej niepokojące skutki / 582
Dyskwalifikacja dążenia do autentyczności / 585
Niepokój o relacje: między przyjaźnią a interesem / 589
Nowe zarządzanie i oskarżenia o manipulację / 592
Być kimś i być elastycznym / 597
Miasto przez projekty i redefinicja tego, co można przekształcić w towar / 601
Podsumowanie. Ożywienie krytyki artystycznej? / 606
Bezpieczeństwo jako czynnik wyzwolenia / 608
Ograniczenie sfery rynkowej / 612
Podsumowanie / 615
Siła krytyki
Aksjomatyka modelu zmiany / 615
Etapy przemiany ducha kapitalizmu / 626
Krytyka w sytuacji zgody co do istotnych prób / 626
Napinanie prób zinstytucjonalizowanych pod wpływem krytyki / 629
Przemieszczenia i obchodzenie prób zinstytucjonalizowanych / 635
Przemieszczenia zyskują zaczątki legitymizacji, grając na różnicach między siłami krytycznymi / 641
Neutralizacja krytyki zinstytucjonalizowanych prób pod wpływem przemieszczeń / 645
Wznowienie akumulacji i przegrupowanie kapitalizmu / 650
Niszczycielskie skutki przemieszczeń i zagrożenia dla samego kapitalizmu / 650
Rola krytyki w identyfikowaniu zagrożeń / 656
Ożywienie krytyki / 658
Budowanie nowych mechanizmów sprawiedliwości / 663
Kształtowanie się miast / 664
Postscriptum / 670
Socjologia wobec fatalizmów
ANEKSY
Aneks 1 / 681
Charakterystyka tekstów menedżerskich
Aneks 2 / 684
Lista tekstów źródłowych z korpusów literatury menedżerskiej
Korpus z lat sześćdziesiątych / 684
Korpus z lat dziewięćdziesiątych / 686
Aneks 3 / 689
Globalny obraz statystyczny tekstów menedżerskich
Oprogramowanie / 689
Walidacja ogólnej treści obu korpusów / 690
Aneks 4 / 699
Relatywna obecność różnych „miast” w obu korpusach
Przypisy / 703
Przypisy do Prologu / 703
Przypisy do Ogólnego wprowadzenia / 706
Przypisy do rozdziału I / 719
Przypisy do rozdziału II / 721
Przypisy do rozdziału III / 729
Przypisy do rozdziału IV / 745
Przypisy do rozdziału V / 762
Przypisy do rozdziału VI / 779
Przypisy do rozdziału VII / 800
Przypisy do Podsumowania / 810
Bibliografia / 816
Posłowie (2010) / 847
Ponowne spojrzenie na projekt teoretyczny / 847
Powrócić do mówienia o kapitalizmie / 848
Badanie krytyki a uprawianie krytyki / 853
Odpowiedź na niektóre krytyki / 855
Ekonomia konwencji a teoria regulacji / 855
Niedoszacowanie znaczenia innowacji technologicznych / 856
Stosunek do marksizmu: wychodząc poza bazę i nadbudowę / 857
Nasze rozumienie „ideologii” / 858
Czy jest to książka specyficznie francuska? / 858
Miejsce sieci i jego interpretacja / 859
Podwójna ontologia świata społecznego / 862
Kilka uwag na temat „opóźnienia krytyki” / 865
Powtórne spojrzenie na naszą interpretację kapitalizmu / 867
Indeks osób / 874
Prolog
Fragment
Niniejsza książka — której zamysł powstał na początku 1995 roku — wyrasta z konsternacji, jaką u wielu obserwatorów wywołuje pogarszająca się sytuacja ekonomiczno-społeczna coraz większych rzeszy ludzi w połączeniu z gruntownie przebudowanym i znajdującym się w procesie pełnej ekspansji kapitalizmem. Stan krytyki społecznej — wobec której socjologia, jako dyscyplina pokrewna, rzadko pozostaje obojętna — pogłębia to odczucie.
Jeszcze nigdy bowiem w ostatnim stuleciu krytyka społeczna nie wydawała się równie rozbrojona, co w ciągu ostatnich piętnastu lat, ponieważ albo wyraża oburzenie, ale nie potrafi zaproponować rozwiązań alternatywnych, albo (i najczęściej) po prostu rezygnuje ze zgłaszania sprzeciwu wobec sytuacji, której problematyczny charakter — mówiąc najbardziej oględnie — nie może umknąć jej uwadze, jak gdyby milcząco zgadzała się na jej nieuchronność.
Pod wieloma względami znajdujemy się dzisiaj w sytuacji odwrotnej niż pod koniec lat sześćdziesiątych i na początku siedemdziesiątych. W tamtym okresie kapitalizm przeżywał spadek wzrostu gospodarczego i rentowności, związany — przynajmniej według teorii regulacjonistycznych — ze spowolnieniem rozwoju produktywności, wynikającym z ciągłego wzrostu realnych płac, postępującym w tym samym tempie, co wcześniej. Jednocześnie krytyka znajdowała się u szczytu potęgi, co pokazały wydarzenia z maja 1968 roku, łączące zarówno krytykę społeczną o klasycznie marksistowskim rysie, jak i bardzo odmienne żądania, kładące nacisk na kreatywność, przyjemność, siłę wyobraźni, wyzwolenie na wszystkich poziomach egzystencji czy walkę ze „społeczeństwem konsumpcyjnym”. Jeżeli chodzi o kontekst makroekonomiczny, to było to społeczeństwo pełnego zatrudnienia, którego przywódcy bezustannie powtarzali, że jest ono „nastawione na postęp”, ludzie wciąż mieli nadzieję na lepsze życie dla swoich dzieci i wciąż rosły oczekiwania awansu społecznego (podsycane przez systematycznie ujawniane nierówności w dostępie do systemu edukacji), do czego miała prowadzić republikańska szkoła oparta na wartościach demokratycznych.
Zagadnienia, z których wyrasta ta książka, zakorzenione są w niemalże całkowitym odwróceniu tej sytuacji i słabym w sumie oporze krytycznym, z jakim spotkała się ta przemiana. Chcieliśmy lepiej zrozumieć — nie poprzestając na argumencie o neutralizacji krytyki wskutek dojścia lewicy do władzy — dlaczego krytyka nie zareagowała na tę sytuację, dlaczego nie była zdolna pojąć zachodzących przemian, dlaczego tak szybko zgasła pod koniec lat siedemdziesiątych i na blisko dwie dekady pozostawiła wolne pole reorganizacji kapitalizmu, ograniczając się co najwyżej do mało chwalebnej, chociaż koniecznej, roli kronikarki narastających problemów społecznych. Na koniec chcieliśmy też
zrozumieć, jak to się stało, że wielu ludzi z pokolenia ’68 nie tylko odnalazło się w nowo powstającym społeczeństwie, ale wręcz zostało jego rzecznikami i czynnie wspierało zachodzące przemiany.
Wyświetlane są wszystkie opinie (pozytywne i negatywne). Nie weryfikujemy, czy pochodzą one od klientów, którzy kupili dany produkt.