


Luc Boltanski Śledztwa i spiski
Cena regularna:
towar niedostępny

Opis
Luc Boltanski Śledztwa i spiski
przełożyła Katarzyna Marczewska, redakcja naukowa Małgorzata Jacyno
Gdzie naprawdę znajduje się władza i do kogo w rzeczywistości należy? Czy rządzą nami ludzie, którzy pełnią funkcje państwowe, czy też ci, którzy pozostają w cieniu – bankierzy, komuniści, anarchiści, tajne organizacje, elity światowe? Zadając sobie to pytanie, zakładamy, że istnieją dwie rzeczywistości ‒ rzeczywistość jawna, widoczna, oficjalna, ale pozorna oraz rzeczywistość ukryta, nieformalna, złowroga, ale o wiele bardziej realna i mająca faktyczny wpływ na nasze życie.
--------------
Przedmiotem badania Luca Boltanskiego są powieści detektywistyczne i szpiegowskie jako przejaw nowoczesnej wyobraźni politycznej. Autor pokazuje, że powieść kryminalna i szpiegowska, teorie spiskowe, diagnoza paranoi oraz socjologia pojawiły się w dziewiętnastowiecznym państwie narodowym, którego stabilność jest zagrożona przez zewnętrznych i wewnętrznych wrogów. Książka analizuje kwestie związane ze sferą publiczną, zaufaniem do instytucji państwowych i kryzysem demokracji.
Seria MUTACJE KAPITALIZMU
Rok wydania: 2022
Wydanie pierwsze
Format 138 x 220 mm
Liczba stron: 512 (XXXIV + 478)
Oprawa broszurowa
ISBN 978-83-66056-91-6
e-ISBN 978-83-66056-92-3
Cena katalogowa 55 zł
Projekt okładki i stron tytułowych Michał Piotrowski
Spis treści
Wprowadzenie (Małgorzata Jacyno) / IX
Podziękowania / 3
Przedmowa / 7
Rozdział I. RZECZYWISTOŚĆ kontra rzeczywistość / 14
Wędrówka Aristide’a Valentina po Londynie / 14
Co należy rozumieć przez słowo „zagadka” / 17
Powieść kryminalna a opowieść fantastyczna i powieść łotrzykowska / 20
Tworzenie rzeczywistości — realność a rzeczywistość / 28
Powieść społeczno-obyczajowa, powieść kryminalna, powieść szpiegowska / 32
Kryzys rzeczywistości — forma spiskowa i forma śledztwa / 35
Rzeczywistość a państwo narodowe / 38
O co chodzi w powieści kryminalnej i powieści szpiegowskiej / 42
Państwo angielskie a państwo francuskie / 55
Policjant a detektyw / 60
Powieść kryminalna i powieść szpiegowska a socjologia / 64
Powieść kryminalna i szpiegowska jako systemy przekształceń / 70
Rozdział II. Śledztwa londyńskiego detektywa / 77
Detektyw samotnik / 77
Panowie i słudzy / 82
Legalność i normalność / 92
Detektyw jako człowiek czynu / 101
Skandale i afery / 109
Jak uniknąć skandalu / 115
Społeczeństwo klasowe a państwo prawa / 122
Konserwatywna powieść kryminalna a krytyczna powieść sensacyjna / 129
Rozdział III. Śledztwa paryskiego policjanta / 136
Francuskie źródło powieści kryminalnej / 136
Od powieści w odcinkach o zacięciu społecznym do powieści sądowej / 138
Dwa oblicza państwa — ciągłość administracji a zmienność ustrojów politycznych / 144
Komisarz a detektyw / 152
Maigret rozdwojony / 155
Środki policyjne / 160
Umiejętności prowadzącego śledztwo / 164
Antropologia Maigreta / 172
Osobista władza podwładnego administracji / 178
Maigret w swoim zamku / 183
Obraz państwa w powieści kryminalnej / 189
Społeczne fundamenty fabuł kryminalnych / 193
Rozdział IV. Wykrywanie tajnych agentów / 209
Powieść szpiegowska jako kontynuacja powieści kryminalnej / 209
Dwa stany państwa / 212
Powieść szpiegowska a powieść wojenna / 215
Kim jest wróg i gdzie się znajduje / 217
39 stopni jako pierwowzór powieści szpiegowskiej / 219
Główny schemat i odmiany / 225
Państwo w klasycznej powieści szpiegowskiej / 227
Domyślna koncepcja społeczeństwa w powieści Johna Buchana / 230
Locus władzy / 233
Państwo a naród, lud a kapitalizm / 235
Kwestia żydowska / 240
Brakująca masa przyczynowości /244
Wokół „Protokołów Mędrców Syjonu” / 246
Odwrócenie schematu / 254
Ponad spiskiem / 259
Lustro spisków / 262
Symetryzacja oskarżeń / 267
Demaskowanie państwa jako spisku / 272
Rozdział V. Nieustające śledztwo „paranoików” / 283
Spisek a paranoja / 283
Kliniczna interpretacja paranoi / 285
Pierwotna koncepcja paranoi / 289
Człowiek owładnięty resentymentem jako ucieleśnienie nowoczesności / 294
Bunt sfrustrowanych intelektualistów / 299
Nihilizm, ambiwalencja i resentyment / 303
Od patologii jednostkowej do patologii społecznej / 309
Liberalizm… czy może paranoja / 313
Epidemia paranoi / 322
Jak rozpoznawać teorie spiskowe / 326
Co to jest spisek / 334
Jak długo należy ciągnąć śledztwo / 340
Akceptowalność i nieakceptowalność / 350
Gramatyka normalności / 355
Gramatyka prawdopodobieństwa / 358
Rozdział VI. Zasady badań socjologicznych / 368
Socjologowie i ich „wpadki” / 368
Problem przyczynowości / 371
Całości o statusie prawnym, całości socjologiczne i narracyjne / 378
„Przesądy” nauk społecznych / 384
Jak uniknąć klątwy Poppera / 392
Indywidualizm metodologiczny / 393
Marksizm analityczny / 395
Radykalizacja strukturalizmu / 397
Teoria habitusu / 398
Podejście mikrosocjologiczne / 400
Analizy sieci / 403
Sieci i zmowy / 406
Co począć z wielopozycyjnością / 409
Śledztwa socjologiczne, śledztwa dziennikarskie, śledztwa policyjne / 413
Zdarzenie w relacji dziennikarskiej i w analizie Socjologicznej / 424
Epilog. Historia naśladowczynią literatury / 435
Bibliografia / 445
Indeks osób / 469
Przedmowa
(fragmenty)
Tematem tej książki są motywy zagadki, spisku i śledztwa. Spróbujemy zrozumieć, dlaczego nieprzerwanie zajmują one poczesne miejsce w przedstawieniach rzeczywistości począwszy od
przełomu XIX i XX stulecia. Weźmiemy najpierw na warsztat dzieła należące do dwóch odmian literatury popularnej, osnute wokół tych motywów, a mianowicie powieść kryminalną i powieść szpiegowską, rozpatrywane w takich kształtach, jakie przybierały na początku swojego istnienia, czyli mniej więcej od końca XIX do połowy XX wieku […]. Następnie, omawiając tematykę śledztwa, będącą osią powieści kryminalnej, i spisku, centralną dla powieści szpiegowskiej, przejdziemy do kwestii dotyczących nie tylko obrazowania rzeczywistości w literaturze popularnej, lecz także nowych sposobów problematyzowania tejże rzeczywistości, które pojawiły się wraz z rozwojem nauk humanistycznych. Nauki te przejęły metody stosowane w śledztwie i uczyniły je swoim głównym narzędziem. Dążyły jednak również do tego, by stworzyć ramy metodologiczne, które pozwalałyby odróżnić badania pretendujące do miana „naukowych” od licznych form śledztw, jakie się rozwinęły w badanych przez nie społeczeństwach — mowa tu o śledztwach policyjnych i/lub ich fikcyjnych przedstawieniach, o śledztwach dziennikarskich i takich, jakie podejmują czasem aktorzy społeczni, kiedy usiłują wykryć przyczyny (uważane przez siebie za rzeczywiste, lecz ukryte) zła, które ich spotyka.
Rozdziały poświęcone naukom humanistycznym i społecznym dotyczą przede wszystkim trzech obszarów. Pierwszy to psychiatria, która na samym początku XX wieku odkryła nową jednostkę chorobową, a mianowicie paranoję. Naczelnym objawem tego schorzenia jest skłonność do podejmowania niekończących się śledztw, wiodących do obłędu. Drugi to nauki polityczne, które również zajmują się problematyką paranoi, ale przenoszą ją z płaszczyzny psychologicznej na płaszczyznę społeczną i obierają za przedmiot badań z jednej strony spisek, z drugiej zaś tendencję do objaśniania wydarzeń historycznych przy użyciu „teorii spiskowych” […]. Trzeci obszar to socjologia; interesują mnie przede wszystkim problemy, jakie napotyka ta dyscyplina, kiedy próbuje zakładać specyficzne modele przyczynowości — określane jako społeczne — i definiować podmioty jednostkowe lub zbiorowe, którym można przypisać zdarzenia mające wpływ na życie konkretnych osób, grup albo też na bieg historii […].
W niniejszej pracy […] ukazuję powiązania między wszystkimi tymi pozornie bardzo różniącymi się tematami. Dla potrzeb analizy staram się określić sytuację społeczną i polityczną, w której na przełomie XIX i XX wieku motywy zagadki i spisku stały się chwytami retorycznymi (tropami) odgrywającymi pierwszoplanową rolę zarówno w dziedzinie fikcji literackiej, jak i w interpretacji wydarzeń historycznych i funkcjonowania społeczeństw. Wysuwam hipotezę o istnieniu powiązań między sposobami przedstawiania rzeczywistości i przemianami, jakim w rozpatrywanym okresie podlega sposób stanowienia rzeczywistości jako takiej. Centralnym problemem analizy jest relacja między rzeczywistością a państwem. Zagadka może się bowiem stać wyodrębnionym obiektem wyłącznie wtedy, kiedy się odcina od tła ustabilizowanej i przewidywalnej rzeczywistości, której kruchość ujawnia zbrodnia. Otóż projekt organizowania i scalania rzeczywistości czy też, jak dziś mówi socjologia, konstruowania jej dla danej grupy ludności na danym terytorium był dziełem państwa narodowego w takim kształcie, w jakim rozwinęło się ono pod koniec XIX stulecia. Jednakże ten prawdziwie demiurgiczny projekt musi się zmagać z wieloma przeszkodami, wśród których centralne miejsce zajmuje rozwój kapitalizmu, odbierającego wszelkie znaczenie granicom między państwami.
Natomiast motyw spisku skupia w sobie podejrzenia dotyczące sprawowania władzy. Gdzie naprawdę znajduje się władza i do kogo w rzeczywistości należy? Do ludzi pełniących funkcje państwowe, którzy powinni sprawować władzę z mocy urzędu, czy do innych instancji, działających w cieniu — bankierów, anarchistów, tajnych organizacji, klasy dominującej itd.? I oto tworzą się ontologie polityczne zakładające istnienie rzeczywistości podzielonej. Rzeczywistości jawnej, widocznej, lecz bez wątpienia pozornej, chociaż mającej status oficjalny, przeciwstawia się rzeczywistość głęboka, ukryta, złowroga, nieformalna, ale o wiele bardziej realna. Nicią przewodnią niniejszej książki będą perypetie konfliktu między tymi dwiema rzeczywistościami — RZECZYWISTOŚĆ kontra rzeczywistość — ukazane go w najróżniejszych aspektach. Wydaje się bowiem, że pojawienie się i bardzo szybki rozwój powieści kryminalnej, a następnie powieści szpiegowskiej, rozpoznanie paranoi przez psychiatrię, rozwój nauk społecznych, a zwłaszcza socjologii — procesy, które przebiegały niemal jednocześnie — zbiegają się z nowym sposobem problematyzowania rzeczywistości i traktowania tkwiących w niej sprzeczności.
Książka kończy się epilogiem, który — zastępując niemożliwe do sformułowania podsumowanie historii, której kres nastąpi pewnie nieprędko — powraca na teren literatury. Przywołuje Proces Franza Kafki, dzieło splatające — z siłą, której genialność nieprzerwanie podkreśla wielu komentatorów — główne nici, których węzeł starałem się tutaj rozplątać. Proces podejmuje motywy zagadki, spisku i śledztwa, będące osią powieści kryminalnych i historii szpiegowskich. Odwracając je jednak i zniekształcając ich mechanizmy, odsłania niepokojącą rzeczywistość, jaka kryje się pod tymi historiami, z pozoru błahymi i dostarczającymi odprężenia.
Wyświetlane są wszystkie opinie (pozytywne i negatywne). Nie weryfikujemy, czy pochodzą one od klientów, którzy kupili dany produkt.