Lucien Karpik Ekonomia jednostkowości

Lucien Karpik

Ekonomia jednostkowości

przełożyła Agnieszka Karpowicz

redakcja naukowa Małgorzata Jacyno

Ponieważ ekonomia neoklasyczna pomija pewną szczególną formę rynku, proponuję zestaw narzędzi i argumentacji opisujących go i tłumaczących zarówno jego funkcjonowanie, jak i rozwój.

Jest to wcale nie marginalny rynek, złożony z produktów jednostkowych, niewspółmiernych, obejmujący wymiany, którym kierunek nadaje poszukiwanie „dobrych” usług i towarów: lekarza, prawnika, doradcy firmy, rady zarządzającej, wina, powieści, filmu i innych. Obejmuje on jednocześnie profesjonalne, spersonalizowane usługi i dzieła sztuki, „wielkie” wina i haute cuisine, dobra luksusowe, turystykę, wiele produktów przemysłu kulturalnego, niektóre wyroby rękodzielnicze i szczególne formy ekspertyzy.

Niedocenianie produktów jednostkowych w analizie neoklasycznej nie jest zamierzone: to logiczne następstwo przyjętej w niej ramy teoretycznej, której uniwersalne cele narzucają takie kwalifikowanie produktów wymiany, aby utrzymać cenę jako jedyną cechę różnicującą. Rzeczy i zjawiska jednostkowe, nieobjęte odpowiednią konceptualizacją i zagubione wśród produktów różnorodnych, muszą pozostawać niewidzialne. Gdy je zdefiniujemy, można je jednak będzie wyodrębnić i uznać za należące do szczególnej formy koordynacji gospodarczej, niesprowadzalnej do rynku ortodoksyjnego. Trzeba więc przemierzyć terra incognita rynku produktów jednostkowych czy rynku jednostkowości i skonstruować teorię, która powinna zdawać z tego sprawę: ekonomię jednostkowości.

ISBN 978-83-66056-93-0

Cena 41 zł

Seria MUTACJE KAPITALIZMU

Rok wydania: 2022

Wydanie pierwsze

Format 138 x 220 mm

Liczba stron: 424 (XXVIII + 396)

Oprawa broszurowa

ISBN 978-83-66056-93-0

e-ISBN 978-83-66056-94-7

Cena katalogowa 51 zł

Projekt okładki i stron tytułowych Michał Piotrowski

Spis treści

IX Wprowadzenie (Małgorzata Jacyno)

Część pierwsza

RZECZYWISTOŚĆ ZAPOZNANA

5 Rozdział I

Problem

15 Rozdział II

Dlaczego potrzebna jest nowa teoria rynku

16 Czy wiedza o rynku podlega jedynie teorii neoklasycznej

23 To, co teoria neoklasyczna siłą rzeczy pomija

38 Rozdział III

Dobra jednostkowe

40 Jak je rozpoznać

47 Dwa modele jednostkowości

Część druga

NARZĘDZIA ANALITYCZNE

57 Rozdział IV

Sądzenie

57 Czy analiza ekonomiczna może się obyć bez informacji

59 Decyzja i sądzenie

63 Czym jest sądzenie

69 Rozdział V

Dyspozytywy opinii

72 Dyspozytywy są pełnomocnikami

77 Dyspozytywy wspomagają proces poznawczy

80 Dyspozytywy są siłami w działaniu

84 Rozdział VI

Dyspozytywy zaufania

87 Analiza formalistyczna

89 Analiza substantywistyczna

101 Rozdział VII

Homo singularis

102 Wartość, instrumentalność i racjonalność

117 Przewodnik Michelina. Maszyna z papieru

122 Ile IX symfonii skomponował Beethoven

131 Rozdział VIII

Przemiana dóbr jednostkowych

134 Kwalifikacja przez interpretację

136 Czy to, co identyczne, może generować to, co nieporównywalne

143 Rozdział IX

Systemy koordynacji gospodarki dóbr jednostkowych

144 Typologia systemów koordynacji

155 Interludium

Część trzecia

SYSTEMY KOORDYNACJI GOSPODARCZEJ

169 Systemy o dyspozytywach nieosobistych

171 Rozdział X

System autentyczności

174 Rynek „wielkich” win

178 Przewodnik Hachette i przewodnik Parkera

181 Inteligencja, amatorzy i lud

186 Zagrożenia rynku „wielkich” win

191 Rozdział XI

System Mega

192 Megaprodukcje filmowe

203 Megafirmy przemysłu luksusowego

212 Megamarka

218 Rozdział XII

System opinii eksperckiej

219 Nagrody literackie

223 Odkrywcy i gatekeeperzy

227 Rozdział XIII

System opinii publicznej

229 Piosenka. Między radiem a telewizją

233 Dostosowanie przez rankingi

239 Systemy o dyspozytywach osobistych

241 Rozdział XIV

Rynek-sieć

242 Sieć poznawcza

245 Sieć handlowa

246 Sieć korporacyjna

248 Rozdział XV

System przekonań

248 Koordynacja przez wspólne pasje

252 Koordynacja przez cudotwórstwo

259 Rozdział XVI

System koordynacji profesjonalnej

262 Warianty systemu profesjonalnego

271 Warianty rynku usług prawniczych

277 Odjednostkowienie usług spersonalizowanych

286 Rozdział XVII

Ceny

289 Hierarchiczna zgodność cen

302 Autonomia cen

306 Neutralizacja cen

314 Dysproporcja

Część czwarta

ZAKOŃCZENIE

319 Rozdział XVIII

Historyczność ekonomii jednostkowości

323 Odnawianie towarów

331 Odjednostkowienie

355 Konkluzja

356 Polityka i technologia

362 Ekonomia jednostkowości i indywidualizm Demokratyczny

374 Bibliografia

388 Ankiety, dokumenty, raporty

389 Materiały prasowe

390 Filmografia

391 Indeks osób

Małgorzata Jacyno

Wprowadzenie

(fragment)

W jaki sposób ludzie wybierają terapeutę? Zasięgają rady znajomych, poznają opinie o terapeutach w Internecie, przeglądają literaturę o szkołach terapeutycznych, określają powagę swojego problemu, zapoznają się z wynikami badań nad skutecznością terapii, porównują cenniki i zastanawiają się, jakie koszty są „rozsądnym” wydatkiem. To, co uznaje się za adekwatną opłatę, jest powiązane z chęcią uwolnienia się od cierpienia, odzyskania nadziei czy zamiarem „rozpoczęcia życia od nowa”, a zatem ocena tego, jakie koszty finansowe trzeba ponieść, dokonuje się w tym wypadku zupełnie inaczej niż w sytuacji zakupu przedmiotów codziennego użytku. Ludzie zamierzający skorzystać z terapii biorą pod uwagę płeć terapeuty, jego wiek, wygląd, temperament, specjalizację, kompetencje, posiadane dyplomy, doświadczenie, czasem sławę i popularność oraz to, czy terapeuta jest „porządnym człowiekiem”. Zdobywają wiedzę o tym, na czym polega „działanie” terapii. Poszukiwanie „dobrego” terapeuty jest dla większości ludzi angażującym i zajmującym czas przedsięwzięciem. Jeśli w końcu trafią na kozetkę, to zdarza się, że po jednej lub kilku wizytach ponownie poszukują informacji pozwalających im się upewnić, że wszystko przebiega „właściwie”. Ci, którzy są zawiedzeni, usiłują ustalić, na czym polega odpowiedzialność terapeuty. Zmorą terapeutów jest „wypadanie” pacjentów, czyli przedwczesne i niezapowiedziane rezygnacje. Co zatem sprawia, że pacjenci czy klienci rezygnują z terapii? Z czego wynika ich rozczarowanie? Na jaką „poprawę” liczą? Czym jest dla nich „wyzdrowienie”? Czy poszukują kolejnego terapeuty? A jeśli tak, to czy zmieniają kryteria?

Książka Luciena Karpika jest poświęcona rynkowi dóbr jednostkowych. Proponowana przez autora ekonomia jednostkowości wyławia z rynku szczególny rodzaj oferty — taką której właściwością jest nieprzezwyciężalna nieprzejrzystość i nieprzewidywalność. Nie przypadkiem w pierwszym akapicie tak wiele słów trzeba było ująć w cudzysłów. Cudzysłów sygnalizuje, że należy zawiesić jakieś zwykłe znaczenie, jakąś oczywistość, podpowiada, że nie można brać sensów dosłownie. W myśl tego, co powszechnie wiadomo o ekonomii, usługi terapeutyczne w istocie nie miałyby prawa istnieć na rynku, ponieważ wymykają się temu, co jest zwykłą kalkulacją. Przed decyzją o wyborze terapii zasięga się informacji od wielu ludzi, do których ma się zaufanie, ponieważ są to osoby bliskie bądź są ekspertami. Skutki wyboru poznaje się z rozciągniętego w czasie doświadczenia, a nadzieja na uwolnienie się od bólu sprawia, że cena usługi ma mniejsze znaczenie niż w przypadku innych decyzji. Pacjent musi obdarzyć terapeutę głębokim zaufaniem, natomiast terapeuta daje — choć nie jest jasne, co to dokładnie oznacza i czego dotyczy — zobowiązanie moralne, że w wyniku jego pracy dozna się ulgi. Te kwestie — zaufania i zobowiązania moralnego — prawdopodobnie pojawią się podczas sesji, jednak nawet jeśli nie są tematem rozmów, to przecież trudno sobie wyobrazić, że z dnia na dzień, nagle terapeuta zaproponuje pacjentowi zastępstwo kolegi. Ponieważ na efekt, jakim jest ukojenie, trzeba cierpliwie czekać — w przypadku psychoanalizy całe lata — wszystko zdaje się tu skrajnie nieprzewidywalne, nieokreślone, ryzykowne i zarazem zindywidualizowane. Wybór nie może być więc kalkulacją, ponieważ w grę wchodzą jakości czy też idee bardziej kojarzące się z doświadczeniem religijnym niż z tym, co uchodzi w myśleniu ekonomicznym czy potocznym za towar czy produkt. W istocie bowiem, pisze Karpik, mamy tu do czynienia nie z rachunkiem, ale z osądem uwzględniającym różne, niewspółmierne jakości.