Maria Jarosz i Marek W. Kozak, Poza systemem. Instytucje i społeczeństwo - PRODUKT NIEDOSTĘPNY

Autorzy analizują różne aspekty życia poza systemem, starając się pokazać bogactwo zagadnień, problemów, jakie składają się na życie obok państwa. Stosunkowo mało piszą o emigrantach, uznają bowiem, że uciekli oni zarazem przed życiem w państwie polskim i do lepszego życia za granicą, w krajach rozwiniętych. Jakie jednak w przyszłości będą warunki bytowania tych, którzy zostali? Czy pogłębi się znaczenie życia pozasystemowego, czy też — w dłuższym okresie — nastąpi powrót do choćby minimalistycznego udziału w systemie ludzi (grup) funkcjonujących dotychczas poza nim. Żeby znaleźć odpowiedź na to pytanie, trzeba przede wszystkim scharakteryzować obecną sytuację, bo stan rzeczy determinuje dalszy bieg wydarzeń.

Spis treści

Poza systemem. Niegdyś i teraz

Systemy społeczne często rozumiane są jako formy ustroju państwowego, a „[…] ich podstawowymi elementami składowymi są ludzie pojmowani jako istoty społeczne […] owe podstawowe elementy składowe ujmowane są na dwa sposoby: albo jako aktorzy (przede wszystkim aktorzy indywidualni […], ale także aktorzy zbiorowi, tacy jak grupy czy organizacje), albo jako działania aktorów skierowane na siebie nawzajem i na system jako całość”¹.

Nasza książka poświęcona jest analizie instytucji i społeczeństwa „poza systemem”. Określenie „poza” jest nieco mylące: chodzi nam bowiem o jego przemiany — choćby, paradoksalnie, wywodziły się one z samego systemu. Zwłaszcza jeśli są to przemiany dysfunkcyjne. Przykładem takich przemian jest blokada Trybunału Konstytucyjnego, dająca rządzącym pełnię władzy nad sądownictwem, prokuraturą, aparatem urzędniczym czy mediami publicznymi. Władzę sprzeczną z Konstytucją, czyli poza systemem funkcjonującego państwa. Istnieją — dodajmy — grupy społeczne z racji uprzywilejowania lokujące się ponad systemem.

System ten, najprościej rzecz ujmując, stanowi skomplikowany efekt organizacji społeczeństwa w formie sieciowej,  charakteryzującej się wyłączeniem się bądź włączeniem zarówno jednostek, jak i całych grup społeczeństwa. Nie jest to zjawisko zupełnie nowe: każda władza ma swoich „pozasystemowców”, ale dzisiejsza sytuacja różni się od poprzednich nasileniem zjawiska.

__________________________________

¹ M. Ziółkowski, System, w: Encyklopedia socjologii, t. 4, Oficyna Naukowa, Warszawa 2002, s. 141–142.