Spółdzielczość jako organizacja gospodarcza w II RP. Wybór pism

Miło nam poinformować, że w XIV edycji (2018) konkursu Krajowej Rady Spółdzielczej na najlepszą pracę badawczą poświęconą ruchowi spółdzielczemu Pan Filip Karol Leszczyński otrzymał Nagrodę I Stopnia za pracę badawczą Spółdzielczość jako organizacja gospodarcza w II RP. Wybór pism.

Wybór, wprowadzenie i redakcja naukowa Filip Karol Leszczyński

Wybór pism, który oddajemy w ręce Czytelników, stanowi świadectwo pragmatyzmu, a także głębokiej wrażliwości społecznej polskich spółdzielców okresu międzywojennego. Zawarta w nich idea kooperacji jest pozytywną opowieścią łączącą różne strony sporu politycznego.

Państwo polskie po odzyskaniu niepodległości w roku 1918 stanęło w obliczu wielu wyzwań. Zacofanie gospodarcze, nierówności między regionami związane ze spuścizną zaborów, ogromne nierówności społeczne, niski poziom industrializacji, szalejąca inflacja czy bezrobocie – to tylko kilka spośród najpoważniejszych problemów ówczesnego społeczeństwa. Wybór pism, który oddajemy w ręce Czytelników, stanowi świadectwo pragmatyzmu, a także głębokiej wrażliwości społecznej polskich spółdzielców. Zawarta w nich idea kooperacji jest pozytywną opowieścią łączącą różne strony sporu politycznego.

Seria: Kooperatyzm

Redakcja naukowa Aleksandra Bilewicz i Bartłomiej Błesznowski

Seria jest pokłosiem projektu badawczego „Tradycje polskiego kooperatyzmu. Od idei do praktyki”. Składają się na nią przede wszystkim zbiory tekstów źródłowych: krytyczne opracowania historycznych artykułów, broszur, fragmentów książek, a także manifestów, odezw i innych dokumentów dotyczących polskiej spółdzielczości i myśli kooperatystycznej. Redaktorzy serii pragną nie tylko umożliwić dostęp do mało znanych i nigdy wcześniej niepublikowanych materiałów, ale także ukazać aktualność idei dawnych kooperatystów, które okazują się coraz bardziej adekwatne do współczesnej rzeczywistości społecznej.

Spis treści

Wstęp. Spółdzielczość — kurs nieobrany? (Filip Karol Leszczyński) / IX

CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SPÓŁDZIELCZOŚCI

Wojciech Szukiewicz, Co to jest spółdzielczość / 3

Zofia Daszyńska-Golińska, Przez kooperatywy do przyszłego ustroju / 42

Aleksander Wóycicki, Moralne znaczenie spółdzielczości / 77

Saturnin Dąbrowski, Przez spółdzielczość odbudujemy Polskę / 89

CZĘŚĆ II. SPÓŁDZIELCZOŚĆ W II RP. WYZWANIA, OSIĄGNIĘCIA I KRYTYKA

Józef Pilica, Czy kooperacja zwycięży? / 121

Marian Rapacki, Polityka gospodarcza a ruch spółdzielczy / 142

Władysław Jenner, Spółdzielczość w programie gospodarczym Polski / 161

Władysław Jenner, Nowe platformy rozwoju ruchu spółdzielczego w Polsce / 194

Stanisław Oksza, Przez spółdzielczość do gospodarczej niezależności Polski Pracującej / 233

Noty biograficzne

Leon Władysław Biegeleisen (1885–post 1939) — ekonomista i urzędnik specjalizujący się w zarządzaniu zasobami komunalnymi. Do jego zainteresowań naukowych, obok teorii ekonomii, można zaliczyć także zagadnienia polityki gospodarczej, ekonomii agrarnej oraz administracji. W ekonomii interesowały go metodologia i wątki dotyczące modelowania. Jego poglądy polityczne można określić mianem umiarkowanie socjalistycznych. Był profesorem warszawskiej Wolnej Wszechnicy Polskiej.

Zofia Daszyńska-Golińska (1866–1934) — ekonomistka, historyczka gospodarki, działaczka socjalistyczna i feministka. Związana z uniwersytetami w Zurychu, Wiedniu, Humboldta w Berlinie, a od 1919 r. profesor Wolnej Wszechnicy Polskiej. W latach 1928–1930 zasiadała w Senacie II RP z ramienia BBWR (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem). Ponadto aktywnie angażowała się w sprawy walki o równouprawnienie kobiet i przeciwdziałanie alkoholizmowi.

Saturnin Dąbrowski (?) — redaktor „Czasopisma Spółdzielni Rolniczych”, a następnie „Poradnika Spółdzielni”. Pracował jako kierownik handlowy w warszawskim Towarzystwie Popierania Przemysłu Ludowego.

Władysław Jenner (1885–1957) — działacz spółdzielczy. Od początku związany z bankowością spółdzielczą, w której pełnił rozmaite funkcje, m.in. dyrektora Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych we Lwowie. Był także członkiem Państwowej Rady Spółdzielczej i wykładowcą kilku lwowskich uczelni wyższych.

Tadeusz Kłapkowski (1902–1984) — jeden z pionierów spółdzielczości rolniczej i działacz spółdzielczy, m.in. zastępca dyrektora Spółdzielczego Instytutu Naukowego, prezes Państwowej Rady Spółdzielczej, Zarządu Głównego Związku Spółek Rolniczych i Zarobkowo-Gospodarczych RP. Zwolennik możliwie dużej autonomii inicjatyw spółdzielczych.

Józef Rudolf Kustroń (pseud. Józef Pilica) (1892–1939) — generał brygady Wojska Polskiego, znany także pod pseudonimami Jasny i Alexander Mostowy. Żołnierz Legionów Polskich, w których szeregach walczył w trakcie pierwszej wojny światowej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej oraz drugiej wojny światowej. Poległ na polu walki w trakcie Kampanii Wrześniowej. W okresie II RP angażował się w działalność społeczno-polityczną. Jako „piłsudczyk” poparł przewrót majowy.

Stanisław Oksza (?)— żadnych potwierdzonych informacji na temat tego autora nie udało się odnaleźć. Być może Stanisław Oksza to pseudonim, za którym skryła się osoba ciesząca się zaufaniem Centralnego Komitetu Dnia Spółdzielczości w Polsce, a może nawet któryś z jego członków. Na podstawie lektury wznawianego tekstu możemy stwierdzić, że był to autor obdarzony dużą wrażliwością społeczną, żarliwy patriota i aktywista ruchu spółdzielczego.

Marian Rapacki (1884–1944) — działacz spółdzielczy i niepodległościowy, prezes Związku Spółdzielni Spożywców RP „Społem”. Początkowo zaangażowany w spółdzielczość oszczędnościowo-pożyczkową, następnie rolniczą, a w dwudziestoleciu międzywojennym konsumencką. Wykładowca Wyższej Szkoły Handlowej.

Wojciech Odrowąż Szukiewicz (1867–1944) — publicysta, propagator spółdzielczości, działacz polonijny. Obok spraw związanych ze spółdzielczością pisywał na tematy związane ze sztuką ludową okręgu zakopiańskiego, podróżami po Słowacji, a także angażował się w sprawy Polonii w Ameryce Północnej i Południowej.

Aleksander Wóycicki (1878–1954) — właściwie Aleksander Wójcicki, ksiądz katolicki, profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, a później rektor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Zasiadał w Sejmie II RP, będąc posłem Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Pracy, czyli ugrupowania o chadeckiej proweniencji i solidarystycznym programie gospodarczym.